Stress: wat is het?
Stress betekent niets anders dan spanning of druk. Stress is niet per definitie ongezond. Je hebt een bepaalde mate van stress nodig om goed te kunnen functioneren.
Gezonde stress is de spanning die je voelt voor een examen, optreden, sollicitatiegesprek of andere spannende gebeurtenis. Stress zorgt ervoor dat je extra alert kunt reageren en geconcentreerd kunt werken. Zodra de spannende gebeurtenis voorbij is, neemt de spanning weer af.
Je lichaam in staat van paraatheid
Stress brengt je lichaam in staat van paraatheid. Het hormoon adrenaline komt vrij, ook wel vlucht- of vechthormoon genoemd. Met als gevolg:
- de bloeddruk gaat omhoog
- de hartslag stijgt
- er stroomt zuurstofrijk bloed naar de spieren, het hart en de hersenen
- in het lichaam komt de adrenaline vrij die brandstof levert voor de spieren
- de spieren spannen zich
- de longblaasjes verwijden zich en de ademhaling wordt sneller
- het bloed trekt weg uit het gezicht
- de spijsvertering komt op een laag pitje te staan
- de keel knijpt samen, de handen worden koud, het zweet breekt uit.
In een fractie van een seconde is je lichaam klaar voor actie.
Ongezonde STRESs
Als de stress lang duurt, is er meer tijd nodig om te herstellen. Ditzelfde geldt voor een hevige stressreactie: hoe heviger de reactie, hoe meer tijd je nodig heeft voor herstel. Ook als er veel momenten van stress zijn, is er wellicht te weinig tijd om tussendoor te herstellen. Dus als stress te lang aanhoudt, te vaak voorkomt en/of te groot is, is er onvoldoende gelegenheid om tussentijds te herstellen, dan is er sprake van ongezonde stress.
Oorzaken van stress
De oorzaak van werkstress is dat je draagkracht (dat wat je aan kunt) niet in balans is met jouw draaglast (dat wat er van jou wordt gevraagd). Lees meer over:
De eisen die aan je gesteld worden, kunnen te groot worden. Het gaat hier om eisen en oorzaken buiten jouw persoon: het zijn oorzaken in de situatie. Ze worden daarom ook wel ‘belastende omstandigheden’ genoemd. Deze oorzaken kunnen heel verschillend zijn. Ze variëren van alledaagse stress-situaties en chronisch belastende omstandigheden tot ingrijpende levensgebeurtenissen.
Werk versus privé
Belastende omstandigheden kunnen in het werk of in de privésituatie liggen. Vaak is er sprake van een wisselwerking en versterken ze elkaar. Ingrijpende gebeurtenissen in je leven zorgen ervoor dat er minder energie overblijft voor je werk. Het kan zijn dat iemand zijn werk prima aankan, totdat er een ingrijpende gebeurtenis voorkomt.
Oorzaken van ongezonde spanning in de werksituatie kunnen daarom niet bekeken worden zonder de belasting in de rest van je leven mee te nemen. Hieronder worden de factoren die de draaglast vormen uitgebreid beschreven. Hoe meer factoren ‘zwaar’ wegen, des te hoger het risico op stress.
De externe oorzaken van stress hebben we bekeken. Daarnaast zijn er factoren in je persoonlijke situatie die maken dat er stress ontstaat. Sommige mensen zijn ook gevoeliger voor stress dan anderen. Een deadline of het organiseren van een verjaardagspartijtje is voor de één een uitdaging, voor de ander een bron van spanning. De situatie alléén is dus niet doorslaggevend bij het ontstaan van stressklachten. Zeker zo belangrijk is de vraag hoe je tegen de situatie aankijkt en hoe je met stressvolle situaties omgaat. Dit bepaalt jouw draagkracht.
Enkele eigenschappen die stress in de hand werken:
- Perfectionisme
- Zogenaamde type A-factoren: ambitie, prestatiegerichtheid, competitie, gehaastheid, niet ‘niets’ kunnen doen, vaak twee dingen tegelijk doen
- Veel eisen en ‘moeten’ (zoals altijd klaar moeten staan voor anderen en het werk dagelijks voor 110 procent doen)
- Groot verantwoordelijkheidsgevoel (en daarbij de gedachte dat men op het werk niet zonder hem of haar kan)
- Grote betrokkenheid bij gezin of werk
- Streven naar waardering van anderen
- Moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen, grenzen kunnen aangeven of voor zichzelf opkomen
- Moeilijk steun kunnen vragen
- Gevoelens slecht kunnen uiten
- Gevoel weinig invloed te kunnen uitoefenen op de omgeving en het eigen leven
- Pessimisme en een weinig positieve kijk op eigen prestaties
Het is dus een groot vooroordeel dat mensen die last hebben van stress en uiteindelijk opbranden, zwak zouden zijn of ‘watjes’ zijn. Het tegendeel is waar: mensen die opgebrand raken, zijn juist degenen die beschikken over een (te) groot doorzettingsvermogen. Het zijn vaak prima werknemers: hardwerkend en onmisbaar. Ze zijn geneigd hun eigen behoeftes ondergeschikt te maken en hun eigen grenzen slecht in de gaten houden, waardoor de balans tussen draagkracht en draaglast ernstig verstoord kan raken.
De persoonlijke eigenschappen die we noemden, zijn deels bepaald door jouw karakter, jouw temperament, de aard van het beestje. Maar voor een groot deel worden ze ook bepaald door ervaringen en vaardigheden. Dat betekent dat jezelf veel kunt doen om jouw draagkracht te verbeteren. Vaardigheden als assertiviteit en conflicthantering kun je verbeteren. Je kunt leren jouw interpretatie van een situatie en de eisen aan jezelf om te buigen naar gedachten en verwachtingen die realistischer zijn.
co-counsel heeft praktische spellen waar je wijzer van wordt, die helpen bij het leren kennen en herkennen van jouw vaardigheden. Wij bieden assertiviteitstrainingen en geven de cursus “Opkomen voor jezelf”.
Ook ongezonde leef- en werkgewoonten kunnen je draagkracht verminderen: verkeerde eetgewoonten, te veel koffie of alcohol, te weinig lichaamsbeweging, te weinig slaap en ontspanning, het werk niet goed organiseren, te veel werken en te weinig pauzes nemen. Uw weerstand wordt er kleiner door en u wordt vatbaarder voor de gevolgen van stress.
Stress- en spanningsklachten gaan niet zomaar over. Je zult er iets aan moeten doen. Wat dat ‘iets’ is, hangt vanzelfsprekend af van de ernst en de aard van jouw klachten. Voor de één is het al voldoende om een paar stapjes terug te doen, terwijl de ander meer handvaten nodig heeft bij het verminderen van spanning. Het is daarom zinvol om te achterhalen wat de oorzaak is van je stress. Neem je teveel hooi op je vork? Zijn er problemen op het werk? Wil je alles altijd perfect doen? Vraagt het drukke gezinsleven teveel? Of is het misschien een combinatie van meerdere factoren? Als je weet wat de klachten veroorzaakt, kun je daar een passende therapie of cursus bij zoeken. Zo pak je jouw stressproblemen bij de wortel aan. Staat de vraag nog open; weet ik waar mijn stress vandaan komt? Vraag naar de mogelijkheden
bronvermelding: Fonds Psychische Gezondheid
contactformulier:
Stresswijzer – 
